Persbericht – Antwerpse actiegroepen lanceren drietrapsraket na goedkeuring GRUP Oosterweel

30 januari 2015
De Antwerpse actiegroepen stRaten-generaal en Ademloos betreuren het dat de Vlaamse regering vandaag het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) Oosterweelverbinding goedkeurde. De beslissing is behalve planologisch onverstandig de zoveelste gemiste kans om een maatschappelijk gedragen besluitvorming tot stand te brengen over het belangrijkste bouwproject van Vlaanderen.
De actiegroepen betreuren ook dat de Vlaamse regering verder mist blijft spuien over het ‘mogelijk maken van een overkapping of van Ringland’ in combinatie met een Oosterweelverbinding. Ze voorspellen dat bij het onvermijdelijke ooit voorleggen van de bouwplannen tijdens de nog te doorlopen inspraakprocedures deze leugen doorprikt zal worden. Het is geen toeval dat de Vlaamse regering tot vandaag geen enkele technische tekening voorlegde waaruit die zogezegde verenigbaarheid van overkapping en Oosterweelverbinding ook werkelijk blijkt. Er is enkel een abstract GRUP dat overkappen juridisch ‘toelaat’, wat de regering vertaalt als ‘mogelijk maakt’. Quod non.
Beide actiegroepen leveren al jaren strijd voor (bewezen) alternatieven die de zoektocht naar adequate mobiliteitsoplossingen verenigen met de zorg om de leefkwaliteit van de stadsbewoners. Ze zullen dat ook in de toekomst met evenveel inzet blijven doen.
Als gevolg van de regeringsbeslissing van vandaag zien de actiegroepen zich genoodzaakt om ten uitvoer te brengen wat ze reeds in februari 2014 hebben aangekondigd, in het geval van een goedkeuring van het GRUP Oosterweelverbinding:
A – februari 2015: een gezamenlijke klacht wordt ingediend bij de Vlaamse ombudsman, met als ambitie: beleidsbemiddeling met het oog op een correcte bestuurlijke behandeling van door burgers ingediende alternatieven
B – maart-april 2015: spreekrecht wordt opgeëist in het Vlaamse parlement, met als ambitie: de leden van de bevoegde commissie informeren over de kennislacunes en partijdigheid die blijken uit het plan-MER én over het door de actiegroepen uitgedragen plan B voor A (cfr. document 4 mei 2014); de handtekeningen daartoe nodig werden vorig jaar op drie dagen tijd verzameld
C – wanneer A en B op korte termijn niet tot een wending in het dossier leiden: ten laatste in mei 2015: een annulatieberoep wordt ingediend bij de Raad van State, met als ambitie: nietigverklaring van het GRUP
Gemiste kans – dood spoor
Voor zij die denken ‘met deze GRUP-beslissing heeft de regering een flinke stap vooruit gezet’, brengen we twee feiten in herinnering.
Op 18 oktober 2009 vond in Antwerpen een volksraadpleging plaats over een  Oosterweelverbinding met 18 rijstroken in de zone tussen Antwerpen, Borgerhout en Deurne (ter hoogte van het Sportpaleis). Vandaag keurde de Vlaamse regering een ruimtelijk uitvoeringsplan goed voor een Oosterweelverbinding met zomaar even 27 rijstroken in diezelfde zone (ondanks de mist die de regering spuit over het ‘mogelijk maken van een overkapping’), ofwel een toename van 50 % in vergelijking met het in 2009 door de Antwerpenaar verworpen overheidsplan.
Is er iemand in Vlaanderen die denkt dat een groot infrastructuurproject met dat soort onderbouw ooit een draagvlak vindt in Antwerpen? Meer en meer Antwerpenaren (de groep groeide sinds oktober 2009 nog) beseffen dat nergens in het hart van een Europese stad dergelijke verkeerswisselaars voorkomen. Integendeel: alle grote Europese steden maken inmiddels werk van het afbouwen, herintegreren en overkappen van hun binnenstedelijke snelwegen. Waarom de Vlaamse regering dan mordicus de andere kant uit wil en zomaar even vier (!) ruimteverslindende verkeerswisselaars plant op luttele kilometers van de kathedraal: het valt niet te begrijpen.  Meer nog: het is een dood spoor.
Het vandaag goedgekeurde GRUP Oosterweelverbinding biedt niet de drager voor een 21ste-eeuws stedelijk mobiliteitsplan, zoveel is duidelijk.
Overigens: in 2009 lag als alternatief enkel een bijsturing voor van het Oosterweeltracé op de rechteroever (Arup/SUM-tracé = een variant op het stRaten-generaal-tracé dat inmiddels ‘Oosterweel Noord’ genoemd wordt). Vandaag staan de actiegroepen veel verder, zowel op het vlak van medische know-how, uitwerking van alternatieve plannen (Meccano + Ringland = plan B) als draagvlak daarvoor.
We brengen ook nog het volgende in herinnering.
Op 16 juni 2006 keurde de Vlaamse regering al eens een GRUP Oosterweelverbinding goed. Ook toen hoorden we bij monde van bestuurders: een belangrijke horde is genomen, er is geen weg terug, de spade moet in de grond, ‘we zijn vertrokken’.
Wat volgde daarop? Drie turbulente jaren, die leidden tot een totale blokkering van het dossier, met in 2009 als hoogtepunten de bekendmaking van de resultaten van een onafhankelijk gevoerde alternatievenstudie (Arup/SUM), het indienen van 17.000 bezwaarschriften tegen de bouwaanvraag, en een volksraadpleging.
Het zal deze keer niet anders zijn.
De bestuurlijke goedkeuring van een GRUP vormt slechts het begin van de besluitvorming. Dit goedkeuren van een abstract uitvoeringsplan op basis van een plan-MER is de allereerste wettelijk voorziene stap. Pas daarna kan de procedure voor het concrete bouwproject worden opgestart, met twee wettelijk opgelegde inspraakprocessen: het project-MER (afronding ten vroegste voorjaar 2016) en de bouwaanvraag (afronding ten vroegste najaar 2016). Zie hiervoor de indicatieve planning 14/11/2014 versie 35 (!) in bijlage.
Bestuurders hebben het steevast over ‘beslist beleid’, maar hier is nog helemaal niets beslist. Er is slechts een abstract uitvoeringsplan vastgelegd.
De voor actievoering relevante (en boeiende) periode breekt pas nu aan. Een plan-MER en een GRUP zijn abstracte documenten, waarin de concrete Oosterweelverbinding buiten beeld blijft. Pas in de fase van het project-MER en de bouwaanvraag moet kleur worden bekend en het concrete bouwproject worden voorgelegd aan de bevolking. In die fase kan een overheid zich niet langer verstoppen achter loze beweringen over bijvoorbeeld ‘het mogelijk maken van een overkapping’ en moeten de concrete bouwplannen (technische tekeningen) publiek gemaakt worden. Pas dan krijgen omwonenden reëel zicht op de verwachte impact ervan.
Zo is het ook verlopen in de vorige besluitvormingscyclus: pas toen vanaf 2007 de concrete bouwplannen boven water kwamen, was het hek van de dam. Daaraan voorafgaand passeerden eerdere versies van het plan-MER en het GRUP relatief geruisloos in de periode 2003-2006. Enkel wie vertrouwd is met dat soort omkaderende documenten, kan er de repercussies voor het concrete project in aflezen. Maar voor de brede publieke opinie wordt een bouwproject slechts tastbaar in de fase van project-MER en bouwaanvraag. Het eerdere felle protest tegen de Oosterweelverbinding kwam dan ook pas op gang vanaf het najaar van 2007, toen de impact van het bouwproject duidelijk werd voor de Antwerpenaren.
De impact van de herwerkte Oosterweelverbinding kennen wij – als insprekers van alternatieven en deelnemers aan de MER-procedure – nu al, het is kwestie van ze in de loop van de volgende twee jaar aan de hand van verplicht vrij te geven overheidstekeningen en -cijfers ook concreet tot bij de publieke opinie te brengen.
We geven een voorbeeld: aan de hoger vermelde 27 rijstroken zal de Oosterweelverbinding 130 meter breed zijn en dit onoverkapt (tegenover 50 meter vandaag en bij Meccano) en 19.000 voertuigen per uur in de avondspits verwerken (tegenover 12.000 vandaag en bij Meccano).
We geven nog een voorbeeld: volgens het plan-MER vergroot de Oosterweelverbinding langsheen het BAM-tracé het Antwerpse grondgebied waarop de stikstofdioxidenorm overschreden wordt met maar liefst 8,63 km² (= grootte van binnenstad). Het Meccano-tracé verkleint het permanente stikstofdioxide-gebied daarentegen met 0,02 km², volgens hetzelfde MER-rapport. In het project-MER zullen deze cijfers tastbaar worden gemaakt, omwille van de noodzaak aan uitwerking van milderende maatregelen.
Drieledig stappenplan
1.
Op 22 november 2007 stapte stRaten-generaal naar de ombudsman met een klacht over onbehoorlijk bestuur in het Oosterweeldossier. Op 19 juni 2008 gaf de ombudsman de actiegroep gelijk, waarna de regering gedwongen werd tot een tegemoetkoming. Twee weken later werd alsnog een correct vergelijkend onderzoek opgestart tussen het BAM-tracé en het stRaten-generaal-tracé (= de zogenaamde Arup-SUM-studie).
Om in een beleidsmatige context alle voorziene stappen netjes te doorlopen én om de Vlaamse regering op basis van bemiddeling (in plaats van onder juridische dwang) een kans tot revisie en rectificatie (= ‘wijziging en verbetering’) van het plan-MER te bieden, zullen stRaten-generaal en Ademloos zich ten laatste daags na publicatie van de regeringsbeslissing over het GRUP in het Belgisch Staatsblad gezamenlijk opnieuw tot de ombudsman richten met een gelijkaardige klacht. Dat zal naar verwachting ergens in de loop van de maand februari zijn.
In augustus 2014 hebben beide actiegroepen elk reeds een uitvoerig bezwaarschrift ingediend tegen het ontwerp-GRUP, dat toen in openbaar onderzoek voorgelegd werd. Die bezwaarschriften zullen de basis vormen voor de klacht bij de ombudsman.
stRaten-generaal heeft het eigen bezwaarschrift nadien ook als bezwaarboek gepubliceerd, opdat niemand verbaasd zou zijn bij de stappen die zullen worden gezet bij eventuele bestuurlijke goedkeuring van het GRUP.
Tijdens de inspraakprocedure voor het plan-MER Oosterweelverbinding heeft de Vlaamse regering een bouwvergunning verleend voor een gevangenis op het alternatieve Meccanotracé van de actiegroepen. Toen wisten de actiegroepen al: het uiteindelijke plan-MER zal worden aangewend om het Meccanotracé weg te schrijven, want anders rijst een bestuurlijk probleem. De vrees werd op 14 februari 2014 bewaarheid, toen bleek dat de politieke keuze voor de Oosterweelverbinding (en het BAM-tracé) slechts overeind kon blijven door noodgrepen in de doorlopen MER-procedure en door het vergelijken van appels met peren (= voor het overheidsproject wel doorrekening met gedifferentieerde tol, voor het Meccanotracé geen dergelijke doorrekening). Dit alles staat uitvoerig gedocumenteerd in het bezwaarboek On Accuse No Excuse.
Van dat bezwaarboek werden in oktober 2014 aan alle Oosterweelactoren (ministers, fractieleiders, diensthoofden administratie, experts vakgebieden, journalisten, …) met het oog op transparantie van communicatie een gratis exemplaar bezorgd, gefinancierd met de opbrengst van de verkochte exemplaren.
Het is overigens schrijnend dat bij de bestuurlijke evaluatie van het GRUP er geen onafhankelijke adviesinstantie meer aan te pas komt om de bezwaren te bundelen en inhoudelijk te behandelen, zoals de Vlacoro dat tot voor kort deed.
Verder is er de vaststelling dat een openbaar onderzoek over het plan-MER door de vorige regering werd uitgesloten. Zelfs in de aankondiging van het openbaar onderzoek naar het GRUP werd uitdrukkelijk – maar misleidend – vooropgesteld dat het tracé reeds vastlag en dat opmerkingen over het MER en over de keuze tussen de alternatieven niet mogelijk waren. Er werd bijgevolg geen correct openbaar onderzoek over het plan-MER en over de alternatievenkeuze georganiseerd. Desondanks hebben de actiegroepen tijdens de GRUP-procedure een inbreng gedaan over het MER-rapport. Het is echter pas na vaststelling van het GRUP dat het publiek (en de actiegroepen) in dat verband verdere procedurele stappen zal kunnen zetten.
Ook dat dient gehekeld, temeer aangezien de regering zelf de inhoud van het MER onvoldoende vond en bijkomende onderzoek nodig achtte om een beslissing te nemen. Zonde van de tijd en de energie is dat alles, want een GRUP dat op deze manier tot stand komt zal onvermijdelijk sneuvelen.
2.
Op 4 mei 2014, tijdens de door hen georganiseerde manifestatie ‘Stappen om te overkappen’, lanceerden Ademloos en stRaten-generaal een handtekeningenpetitie met het oog op het afdwingen van spreekrecht in het Vlaamse parlement over een plan B voor A. De handtekeningen waren op drie dagen binnen. De regeringsbeslissing van vandaag is voor de actiegroepen het signaal om de formele aanvraagprocedure voor spreekrecht op te starten.
Het plan B is een combinatie van de overkapping van de Antwerpse ring (Ringland) met een derde Scheldekruising door de haven (Meccanotracé, idealiter).
Tijdens de spreeksessie in het parlement zal ook worden ingegaan op de klacht zoals ingediend bij de ombudsman, met bijzondere aandacht voor het gebrek aan een correct onderzoek van de gezondheidsproblematiek van Antwerpen in het plan-MER.
Gemikt/gehoopt wordt op het plaatsvinden van de spreeksessie in maart of april a.s. Ook dit initiatief dient te worden gekaderd binnen pogingen van de actiegroepen om een reset van het dossier te bekomen buiten de juridische weg om.
3.
Als laatste stap voor het voorjaar voorzien we het indienen van een annulatieberoep bij de Raad van State. Het moge duidelijk zijn dat de actiegroepen zich – ook reeds vorig jaar – uitputten in het telkenmale bieden van kansen aan de Vlaamse regering om een rechtsgang bij de Raad van State te vermijden. Maar als zou blijken dat stappen 1 en 2 geen perspectief bieden op een gunstige bestuurlijke wending in het dossier, zal de stap naar de Raad van State onvermijdelijk worden. Deze stap zal dan, rekening houdend met beroepstermijnen, ten laatste in mei 2015 worden gezet.
In het najaar van 2014 overlegden beide actiegroepen hierover reeds met vier juristen die zich zullen ontfermen over het dossier. Drie van hen doen het pro deo, als vrijwilligers. De vierde jurist rekent de onvermijdelijke basisvergoedingen aan. Om deze vergoedingen en de gerechtskosten te dragen startten de actiegroepen vorige week een geldinzameling op. Deze actie verloopt succesvol. Details erover geven we, wanneer we de actie afronden.
Telkens wanneer de actiegroepen een van deze stappen zetten, zullen ze daarover in de pers berichten, met concrete, inhoudelijke toelichting.
Op 12 maart a.s. organiseren Ademloos en stRaten-generaal een 16^de Horta-infoavond voor de geïnteresseerde achterban en anderen. Behalve reeds geplande lezingen over openbaarheid van bestuur, het statuut van lage emissiezones en een vergelijking tussen Berlijn en Antwerpen op het vlak van snelwegenaanpak, zal ook publiekelijk duiding worden gegeven bij het bovenstaande.
Voor stRaten-generaal en Ademloos,
Manu Claeys en Wim van Hees, voorzitters