Eind vorige week vernam stRaten-generaal dat morgenmiddag niet enkel het onafhankelijke onderzoeksbureau Arup/Sum een informatieve presentatie over de Oosterweelverbinding zal geven in het Vlaamse parlement, maar ook het privé-bouwconsortium Noriant.
Om verschillende redenen is dat laatste niet alleen veelzeggend maar ook politiek problematisch. Hopelijk komt het Vlaamse parlement tijdig tot dit besef en blaast ze alsnog de geplande ‘infosessie’ van het consortium af.
1.
Het tijdelijke privé-bouwconsortium Noriant heeft één bestaansreden: het binnenhalen van een miljardencontract voor een bouwproject (Oosterweelverbinding). De bouwgroep is daarover in onderhandeling met de Vlaamse regering, via het overheidsbedrijf BAM. Uitgerekend dit bouwconsortium wordt nu – nota bene als enige resterende kandidaat voor de offerte – uitgenodigd om het Vlaamse parlement ‘objectief’ te informeren over de best mogelijke mobiliteitsoplossing voor Antwerpen.
Het is ongezien en absurd, deze situatie: een private bouwgroep die als doelstelling heeft een overheidsopdracht te bekomen mag bij groeiende contestatie rond het geplande bouwproject het parlement komen overtuigen van de waarde van die overheidsopdracht (variant met viaduct).
Deze vaststelling alleen al volstaat om de geplande ‘infosessie’ door Noriant meteen af te blazen. Om een vergelijking te maken: bij de politieke besluitvorming over de Irakoorlog heeft een bedrijf als Halliburton ook nooit een uitnodiging ontvangen van het Amerikaanse Congress om politiek verkozenen in plenum voor te lichten over hoe ze de oorlog moesten voeren.
Binnen de context van een geplande volksraadpleging zal het prive-bouwconsortium Noriant in de loop van de volgende weken het enorme bedrag van één miljoen euro besteden aan reclamevoering voor het bouwproject. Hoe gepast is het dat het Vlaamse parlement toelaat dat de bouwgroep deze reclamecampagne nu officieel opstart in de gebouwen van het parlement? Zelden kreeg een privé-bedrijf zo veel officiële ruimte vanuit politieke hoek bij het lanceren van een pr-initiatief pro een bepaalde politieke besluitvorming.
Dit gebrek aan politiek inzicht is meer dan een inschattingsfout. Het lijkt op een knieval. Maar voor wie?
2.
Blijkens het bestek voor de bouwopdracht (september 2005) mag de eventuele opdrachtnemer (Noriant) alleen maar extern communiceren over de Oosterweelverbinding na overleg met en fiattering door de opdrachtgever (BAM).
Het bestek (annex 24 juli 2007) zegt hierover het volgende: ‘De woordvoerder maakt deel uit van de organisatie van de Opdrachtgever en staat als centrale woordvoerder in voor de corporate communicatie van de Opdrachtgever en de communicatie over alle Masterplan-projecten. Het woordvoerderschap over de werken is exclusief voorbehouden aan de Opdrachtgever of aan de woordvoerders die de Opdrachtgever toelaat of aanstelt. De Opdrachtnemer kan in geen enkel geval onafhankelijk van de Opdrachtgever extern communiceren over de werken en zal ieder verzoek van de media voor interviews, toelichting en commentaar over de werken en de uitvoering van de opdracht altijd voorleggen aan de Opdrachtgever.’
De opdrachtgever in dit bestek is de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), die voor 99 procent eigendom is van de Vlaamse overheid.
Alle communicatie door Noriant over het dossier van de Oosterweelverbinding is bijgevolg te beschouwen als communicatie die via de BAM werd doorgepraat met de Vlaamse regering. In verband met de geplande infosessie door de eventuele opdrachtnemer Noriant is dan ook maar één logische conclusie mogelijk: Noriant komt morgen aan het Vlaamse parlement vertellen wat de Vlaamse regering – na onderling overleg met BAM – heeft goedgekeurd als ‘te communiceren’.
Als dat laatste niet het geval is en de communicatie van Noriant niet in grote lijnen het standpunt van de Vlaamse regering vertolkt, dan gaat Noriant het bestekboek te buiten.
3.
In naam van de Vlaamse regering informatie verschaffen over het bouwproject Oosterweelverbinding was tot dusver logischerwijs de opdracht van de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel, belast met het tot stand brengen van het bouwproject. Maar op dinsdag 25 augustus zal vreemd genoeg niet langer de BAM het woord voeren bij informatieverschaffing aan het Vlaamse parlement (zoals dat jarenlang gebeurde via de voortgangrapportages). Het overheidsbedrijf en de Vlaamse regering laten de honneurs waarnemen door de bouwgroep waarmee ze in onderhandeling zitten.
De Vlaamse regering laat zich voor het eigen parlement dus vertegenwoordigen door een privé-bouwconsortium, dat spreekbuis voor de overheid wordt in een politiek debat. Ook hier is een primeur in de maak. Na de publiek-private samenwerking (pps) nu ook het publiek-private parlementaire debat.
Het moge duidelijk wezen dat het opvoeren van een private partner (die aast op een overheidscontract) als spreekbuis van een regering vele bruggen te ver is.
4.
Onmiddellijke aanleiding voor het opvoeren van dit privé bouwconsortium in het Vlaamse parlement is de vraag begin juli van enkele parlementsleden naar een infosessie door het onafhankelijke onderzoeksbureau Arup/Sum. Dit bureau maakte de voorbije maanden in opdracht van de stad Antwerpen een studie over een alternatief voor de Oosterweelverbinding. Na een eerste onderzoek door datzelfde bureau plaatste het Antwerpse stadsbestuur vraagtekens bij de opportuniteit van het bouwproject zoals de Vlaamse regering (en Noriant) dat ontwikkelen. Om de technische en financiële haalbaarheid van een mogelijk alternatief te achterhalen, bestelde de stad daarom een bijkomende studie. Uit de studieresultaten zoals bekendgemaakt begin juli 2009 blijkt dat het alternatief haalbaar is.
Het geplande parlementaire debat van morgen wordt – gelet op de achtergrond van de twee sprekers (Arup/Sum en Noriant) – bijgevolg ook een confrontatie van twee overheden. Het is een merkwaardige vaststelling, waarvan men zich misschien onvoldoende bewust is.
Door zichzelf te laten vertegenwoordigen door de kandidaat-bouwer vervalst de Vlaamse regering bovendien het reële debat over de onafhankelijke studie. De agenda van dit privé-bouwconsortium is immers logisch en duidelijk: het bouwcontract voor het gecontesteerde project binnen halen door ervoor te zorgen dat de resultaten van het onafhankelijke onderzoek niet ernstig genomen worden.
Aan die reclamecampagne van het privé-bouwconsortium (en de achterliggende motivatie om een overheidscontract binnen te halen) wordt morgen serieux verleend door ze in de context van een parlementair debat te situeren tegenover de resultaten van een onafhankelijke studie besteld door de stad Antwerpen. Die onafhankelijke studie heeft maanden geduurd en kostte cynisch genoeg ook een miljoen euro.
Dat een kandidaat-contractant voor dergelijke pr-operatie een platform krijgt in een parlement is niet alleen onbegrijpelijk, maar ook een slag in het gezicht van een lokale overheid die zelf onafhankelijke expertise opzocht om politieke conclusies te kunnen trekken.
We moeten goed beseffen wat hier aan de hand is. Een privé-kandidaat voor een bouwproject wordt binnen parlementaire context gecast als meest prominente criticus van een onafhankelijke studie over dat bouwproject. Dit alleen al tart alle verbeelding. Bovendien treedt die privé-kandidaat onvermijdelijk op als spreekbuis van de Vlaamse regering, die zich samen met haar overheidsbedrijf BAM verstopt achter de communicatie van een private onderhandelingspartner. Het privé-bouwconsortium verwerft op die manier een positie als pleitbezorger namens de Vlaamse regering in een besluitvormingsprocedure over een bouwproject.
Bovendien verleent het Vlaamse parlement met deze infosessie legitimatie aan een kandidaat-contractant als expert bij beoordeling van alternatieve oplossingsmodellen. Daarmee verleent het hand- en spandiensten aan een regering die – zonder zelf iets te moeten communiceren – twee kritische tegenpartijen geneutraliseerd ziet:
– de stad Antwerpen, die bij de eerste officiële bekendmaking van de resultaten van een eigen studie voor het parlementaire halfrond al meteen geplaatst wordt tegenover een inhoudelijke ‘analyse’ door de private onderhandelingspartner van de Vlaamse regering, wat onvermijdelijk leiden moet tot het in stand houden van een welles-nietesdebat;
– de actiegroepen, die slechts kunnen dromen van een dergelijk podium bij de bekendmaking van de eigen standpunten in de context van de geplande volksraadpleging over de Oosterweelverbinding. (Bijkomende vaststelling: deze Vlaamse regering laat binnen het kader van die volksraadpleging het campagne voeren voor haar eigen bouwproject blijkbaar over aan een privé-consortium. Nog maar eens du jamais vu.)
5.
Het bouwconsortium Noriant communiceerde eerder in de pers dat het de voorbije maanden aan fundamentele aanpassingen van het bouwproject werkte , nadat het openbaar onderzoek over de reeds ingediende bouwaanvraag afgesloten was. Uit publieke discussies tijdens het verloop van dat openbaar onderzoek bleek immers dat de voorgelegde bouwplannen geen goede oplossing boden, wat ook door de ontwerpers van het privé-bouwconsortium werd erkend.
Vraag is of het bouwconsortium plant om ook over eventuele aanpassingen te communiceren in het Vlaamse parlement. Want in dat geval en bij zoveel improvisatie zijn de politieke consequenties van de geplande parlementaire infosessie stilaan niet meer te overzien.
Aangezien communicatie door Noriant over het bouwproject gebeurt in overleg met de opdrachtgever (BAM en Vlaamse regering), moeten we ervan uitgaan dat – conform het bestek – publieke communicatie over fundamentele aanpassingen ervan ook doorgepraat is met de opdrachtgever. Heeft de Vlaamse regering overleg gepleegd met het bouwconsortium na oplevering van de resultaten? Is de Vlaamse regering überhaupt op de hoogte van de gesuggereerde aanpassingen? Het tegendeel ware een blamage, zeker bij communicatie hierover voor het parlementaire halfrond. Want wat Noriant officieel zegt, is per definitie gedekt door de opdrachtgever (cfr. bestek).
Betekent een dergelijke communicatie verder ook dat de Vlaamse regering en BAM de huidige bouwaanvraag intrekken?
En gaat de geplande volksraadpleging dan over het BAM-tracé, of over een aangepast Noriant-tracé? Deze vraag is meer dan relevant, want volgende week donderdag al beslist de Antwerpse gemeenteraad over de inhoud (vraagstelling) van de volksraadpleging.
Het weze duidelijk dat een cascade van politieke problemen ontstaat, van zodra het privé-bouwconsortium morgenmiddag het woord neemt in het Vlaamse parlement.
Qua besluitvorming is het BAM-dossier al jarenlang een knoeiboel. Zonder duidelijke contextualisering, mandatering of wat dan ook in deze fase van het dossier een privé-bouwconsortium in het parlement opvoeren als spreekbuis van de regering en als prominente deelnemer aan een debat over politieke keuzes maakt van dit dossier helemaal een travestie.
Het staat iedereen vrij om te komen praten op initiatief van het parlement, maar het moet duidelijk zijn wie in welke hoedanigheid spreekt en wat daarvan de gevolgen zijn.
Jarenlang werd, verwijzend naar het bestek, met juridische argumenten geschermd om de bouwplannen van het privé-bouwconsortium buiten het debat over de Oosterweelverbinding te houden. Gevolg hiervan: tot eind mei van dit jaar kreeg niemand de inhoud van de bouwaanvraag te zien. Nu het bouwproject gecontesteerd wordt en een alternatief ook deskundige onderbouw heeft blijkens een onafhankelijke expertise uitgevoerd in opdracht van de lokale overheid, wordt datzelfde bestek ineens met de voeten getreden om te redden wat er te redden valt.
De Vlaamse volksvertegenwoordigers verdienen tenminste een uitleg over waarom afgeweken wordt van het bestek. Ze hebben ook het recht te weten op wiens initiatief het privé-bouwconsortium Noriant spreekrecht krijgt in het Vlaams parlement, en welke stem er nu eigenlijk spreekt: de Vlaamse regering of het privé-consortium dat een contract wil binnen halen? Of beide tegelijk? In het geval van dat laatste ontstaat een probleem van normvervaging.
Bovendien dreigt een precedent te worden geschapen ten behoeve van andere aannemersconsortia.
Om al deze redenen vindt stRaten-generaal het onaanvaardbaar dat het privé-bouwconsortium Noriant dinsdag het woord neemt in het Vlaamse parlement.
Manu Claeys en Peter Verhaeghe
voor stRaten-generaal
