De Standaard 07 01 2022, als reactie op een opiniestuk van Kris Peeters, verkeersdeskundige
Oosterweel is meer dan een mobiliteitsoplossing, vindt stRaten-generaal. Het is deel van een stedelijk leefbaarheidsplan.
De mediaberichten als zou de Raad van State op 30 december 2021 geoordeeld hebben dat het grondverzet op de Oosterweelwerf moest stoppen omwille van de PFOS-problematiek verrasten ons.
De Raad van State is immers een rechtscollege dat besluiten schorst of vernietigt als die in strijd zijn met hogere rechtsregels. De Raad doet geen inhoudelijke uitspraken. En inderdaad: het arrest bleek niet zozeer over PFOS te gaan dan wel over de juridische omschrijving van werfterreinen. In een decreet van 2008 ontbreekt blijkbaar een duidelijke definitie van wat een bouwproject is in relatie tot de zogenaamde kadastrale werkzone. Trouw aan zichzelf velde de Raad van State daarom een technisch arrest, met onmiddellijke impact op alle grote bouwwerven in Vlaanderen.
In juli 2021 had de Commissie Grondverzet, opgericht nadat terecht ophef was ontstaan over de vervuiling die 3M veroorzaakte in en om Zwijndrecht, aanbevelingen gedaan voor de omgang met de toxische substantie op de Oosterweelwerf. De Commissie had vastgesteld dat de maatregelen die Lantis als bouwheer had genomen zorgden ‘voor maximale beperking van stofverspreiding’, maar ze gaf toch aanbevelingen mee om de werf beter te organiseren. Daarop liet Lantis nieuwe technische verslagen opmaken. Dat hield een risico in: tegen de oude conformverklaringen kon geen beroep meer aangetekend worden, maar met het conform verklaren van de nieuwe technische verslagen ontstond een nieuwe beroepstermijn. De paradox is nu dat de werf dus stilgelegd werd omdat rekening werd gehouden met de ongerustheid over PFOS. Een onafhankelijke commissie van toxicologen attesteerde in het najaar nog dat de werken met respect voor de volksgezondheid verliepen. Ook professor toxicologie Jacob de Boer van de Vrije Universiteit Amsterdam zei in De Afspraak al dat de werken konden doorgaan.
Een halve ring
Kris Peeters pleit voor het schrappen van de Oosterweelverbinding (DS 6 januari). Hij schaart zich daarmee achter degenen die de PFOS-problematiek gebruiken om het Antwerpse Toekomstverbond te treffen. Dat biedt ons de kans nog eens te verduidelijken waarom wij niet tegen een Oosterweelverbinding zijn.
Zoals Kris Peeters zelf aanvoert hielden bewoners en landbouwers in de Antwerpse Rand in 1960 een grote ring rond Antwerpen tegen. Het gevolg is dat alle doorgaand verkeer nu samen met het lokale verkeer op de Te Kleine en Slechts Halve Ring rijdt. Om die te ontlasten ontstond het plan om een derde Scheldekruising aan te leggen. In 2005 tekende stRaten-generaal protest aan tegen de concrete vertaling van dat plan met een viaduct en te veel rijstroken. Wij schoven 12 jaar lang alternatieven naar voor, met groeiend draagvlak. Via een referendum, betogingen en, jawel, de gang naar de Raad van State, verkregen we in 2017 met Ademloos en Ringland dat het ‘ventiel’ voor de Te Kleine en Slechts Halve Ring zou worden vertunneld en minder rijstroken zou tellen.
Verder engageerde de Vlaamse regering zich in het Toekomstverbond om het viaduct van Merksem af te breken en te vervangen door een verdiepte, overkapte ring, met ruimte voor gigantische parken. Het Toekomstverbond tekent met oog op een modal shift alvast ook voor een significante snelheidsverlaging op de Antwerpse ring, voor sturende tolheffing aan de Scheldetunnels en voor investeringen in het openbaar vervoer. Bizar dat Kris Peeters dat soort maatregelen nog oplijst als strijdpunten. Ze zijn al verworven, dankzij de Antwerpse burgerbewegingen. De verklaring voor het misverstand ligt wellicht in de laatste zin van zijn opiniestuk, waar hij pleit voor een ‘mobiliteitsoplossing’. Het Toekomstverbond is meer dan dat, het is een stedelijk leefbaarheidsplan, met Oosterweel om de stad te ontlasten en verkeer weg te halen van de structureel overbelaste Kennedytunnel, in combinatie met het eveneens in het Toekomstverbond opgenomen Haventracé.
Kris Peeters beschouwt het arrest van de Raad van State als een opportuniteit om de ‘vanzelfsprekendheid van ongelimiteerde groei’ in vraag te stellen. Wij zijn evengoed fan van de ‘donuteconomie’ en ‘cradle-to-cradle’-systemen, en zien economische groei ook niet als doel; een van ons was in 2010 al keynote speaker op de tweede internationale conferentie over ‘Degrowth’. Maar dat ‘ontgroeien’ van de economie gaat vooral over herverdeling en het tegengaan van overconsumptie. Het halen van deze hogere doelen moet niet gebeuren op de kap van de Antwerpse bevolking. De Oosterweelverbinding heeft niet als doel groei te promoten, maar overlast weg te leiden van de lokale bevolking in een stad naast een grote haven. Ook dat is environmental justice.
Het wantrouwen opzij
Voor de lokale bevolking rondom 3M is de vraag nu hoeveel gezonder het is om naast een stilgelegde werf te wonen dan naast een werf waar vervuiling werd gecontroleerd en grondwater werd gezuiverd? Ook het vooruitzicht van files die zich een weg moeten banen op een half afgewerkte snelweg doemt hier op. Intussen weet niemand wat er met de PFOS-gronden zal gebeuren, behalve dat bij elke regenbui vergif zal insijpelen in het grondwater en in de Schelde en het visbestand terecht zal komen. Geen enkele milieuvereniging die dit kan toejuichen.
Intussen wachten honderdduizenden Antwerpenaren op een gezondere omgeving. Het Toekomstverbond is daartoe de sleutel, mét Oosterweel om de snelwegfiles dwars door de stad op te heffen en als vliegwiel voor maximale overkapping van de ring.
stRaten-generaal kwam met de Meccano als alternatief voor het BAM-tracé, Ademloos maakte gezonde lucht prioritair, Ringland bood het perspectief van een groene kap, anderen zetten dan weer PFOS op de agenda. Het oneens zijn over elkaars middelen belet niet dat we de gezondheid van burgers en milieu als doel delen.
Daarom deze oproep aan Greenpeace en Grondrecht: blijf gaan voor een gezond milieu ter plaatse én in de wijde omgeving en in élke zin van het woord, maar schuif het wantrouwen opzij en ga aan tafel zitten met alle andere betrokkenen. Denk oplossingsgericht en help de werken aan Oosterweel, het haventracé, de ringparken en de modal shift weer op gang, in het belang van allen.
Anne Baudouin, Manu Claeys en Leida Rijnhout, voor stRaten-generaal