11 oktober 2016
Antwerpse actiegroepen zetten juridische stappen tegen geplande sloop waardevolle SAMGA-silo’s op grens tussen Antwerpse stad en haven. Ze bepleiten dat het behouden van de silo’s als doelstelling wordt meegenomen in de geplande overkapppingswedstrijd van de intendant
Op 4 februari 2016 diende de nv BAM binnen de ‘bijzondere procedure van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening’ een aanvraag in voor het slopen van meerdere historische graanmagazijnen op het terrein van Boortmalt-SAMGA, ter hoogte van kaaien 49 en 50 in de Antwerpse haven. De silo’s moeten wijken voor het Oosterweelknooppunt aan het groengebied Noordkasteel.
De bijzondere procedure laat toe dat de sloopaanvraag ingediend wordt zonder dat een openbaar onderzoek – lees: publieke bekendmaking aan de bevolking – wordt georganiseerd, waardoor het verlenen van sloopvergunningen onder de radar kan blijven.
Op 29 juli 2016 verleende de gewestelijke stedenbouwkundige ambtenaar voor het Vlaamse Gewest een sloopvergunning. In de loop van augustus 2016 kregen de Antwerpse actiegroepen hoogte van de aanvraag en de vergunning. Zonder verwijl hebben ze een juridisch dossier laten opstellen en op 7 september 2016 een ‘verzoek tot vernietiging met beroep tot schorsing’ van de sloopvergunning ingediend bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
De actiegroepen hekelen de aanvraag en de vergunning om vier redenen:
1.
Het gaat om historisch waardevolle en zelfs unieke monumentale panden, zowel erfgoedkundig als sociaal. De graanmagazijnen zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met de sociale geschiedenis van de haven en met de ontwikkeling van de haven als belangrijke graanimporteur. Zie foto’s van de silo’s onderaan dit bericht.
Deze maand besteedt het tijdschrift RUIMTE nog vier bladzijden aan dit indrukwekkende silocomplex.
Het oudste van deze magazijnen werd in 1895 gebouwd door de Société Anonyme des Magasins à Grains d’Anvers (SAMGA). Het 19de-eeuwse pand is de oudste nog resterende silo in de haven, met architecturaal monumentale, bakstenen vormgeving. Het andere gebouw dateert van het interbellum (1939). Ernaast staat nog een derde silocomplex van 1971 (niet op de slooplijst). Als geheel getuigen de graansilo’s op een bijzondere manier van de industriële en technologische ontwikkelingen die de 20ste-eeuwse schaalvergroting van de Antwerpse haven mogelijk maakten.
2.
Samen vormen de silo’s al decennialang een beeldbepalend icoon gezien vanaf de Scheldekaaien. Wie staand aan het water noordwaarts kijkt, vanaf het Antwerpse Zuid tot aan het Eilandje, kan niet naast de hoge gebouwen kijken. Ze vormen de afsluiting van de historische haven, erachter begint de moderne haven. Ze zijn de enige havengebouwen zichtbaar vanaf de historische binnenstad. Deze gebouwen slopen is geen goed idee, gelet op de vaststelling dat het havenbestuur het betreurt dat de Antwerpenaar het visueel contact met de haven verloor omdat die ver van de stad kwam te liggen.
De gebouwen verdienen het daarentegen om benut te worden als havenmuseum, historisch depot, artistieke ruimte, of wat dan ook, opdat de Antwerpenaar niet alleen vanuit de verte deze iconen kan observeren, maar ook zelf tot aan de gebouwen komt, uit interesse, en op die plek de overgang naar de grote, moderne haven kan ervaren. De silo’s liggen op wandelafstand van het havengebouw met de diamant, waar een tramhalte gepland is.
3.
Om deze twee redenen (erfgoedkundige waarde + skyline bepalend van de Scheldebocht) gaf de stedelijke dienst erfgoed en stedenbouw een ongunstig advies. Dat ongunstige advies werd op 17 juni 2016 voorgelegd aan het Antwerpse college, dat hier helaas geen gevolg aan gaf en daarentegen verkoos zelf geen advies te geven aan het Vlaamse overheidsniveau binnen de wettelijk voorziene termijn, wat gelijkgeschakeld wordt met het passief goedkeuren van de sloop.
Op 12 oktober 2012 weigerde het vorige Antwerpse college nog een sloopvergunning op basis van ongunstig advies door zowel de Vlaamse als de stedelijke diensten. Nu verleent de Vlaamse administratie plots wel een sloopvergunning (het gaat nochtans om dezelfde gebouwen) en wordt het opnieuw negatieve advies van de stedelijke diensten genegeerd door het Antwerpse college. Vanwaar die bestuurlijke willekeur bij omgang met historisch erfgoed?
Het is overigens vreemd dat nu al een sloopvergunning verleend wordt door de Vlaamse administratie. In het plan-MER Oosterweelverbinding (februari 2014) werd de sloop van de silo’s negatief beoordeeld en werd opgelegd dat de erfgoedwaarden van de graansilo’s in een project-MER bouwhistorisch moesten worden onderzocht. Dat project-MER is nog in opmaak.
4.
De werken voor een eventueel Oosterweelknooppunt zullen pas ten vroegste in 2018 worden opgestart; voor die werken is nog een project-milieueffectenrapport in opmaak, moet nog een bouwaanvraag worden ingediend, moeten milieuvergunningen worden bekomen, moet een aanbesteding worden uitgeschreven, enzovoort. Er is bijgevolg geen enkele reden om de graansilo’s nu op een drafje en voorbarig neer te halen.
En er is nog een reden waarom het nu al slopen van de graansilo’s zinloos kan blijken: op 13 juli 2015 dienden Ademloos en stRaten-generaal een verzoekschrift in bij de Raad van State tegen het ruimtelijk uitvoeringsplan voor de Oosterweelverbinding. Een uitspraak hierover wordt verwacht in de loop van 2017. We willen toch niet meemaken dat het uitvoeringsplan voor de Oosterweelverbinding vernietigd wordt en dat we met zijn allen staan te kijken naar een onnodig gecreëerde puinhoop aan kaaien 49 en 50?
De Antwerpse actiegroepen hopen dat de raad voor vergunningsbetwistingen hen volgt in deze analyses.
Verder vragen ze aan de overheden om de opdrachtgeving van overkappingsintendant Alexander D’Hooghe uit te breiden en toe te staan dat hij ook het Oosterweelknooppunt meeneemt in de geplande wedstrijden voor het overkappen van de Antwerpse ring.
Manu Claeys
Wim van Hees
Peter Vermeulen
