Persbericht – ‘Wie wil overkappen, moet Oosterweel schrappen’

23 mei 2012
Overkapping Antwerpse ring onmogelijk in combinatie met vasthouden aan BAM-tracé
De overkapping van de Antwerpse ring wordt een thema bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dat is goed nieuws, want verkiezingen gaan over de toekomst van een stad, en voor de toekomst van Antwerpen is het overkappen van die Antwerpse ring essentieel, omwille van de leefkwaliteit (gezondheid) en de stadsontwikkeling (nood aan woonuitbreidingsgebieden + open, groene ruimte in een demografisch sterk groeiende stad).
Enkele maanden geleden spraken alle Antwerpse partijen zich uit pro overkapping, na jarenlange strijd daarvoor vanuit het Antwerpse middenveld (van BorgerhouDt van Mensen in 2004 tot het Meccanoplan van stRaten-generaal en Ademloos). Politiek wordt het nut ervan niet meer in twijfel getrokken. Ook de technische haalbaarheid ervan staat niet meer ter discussie, nadat projectleider van de BAM Jaak Polen vorige maand in het Vlaams parlement stelde dat overkappen technisch kan.
We belandden zo in een nieuwe fase van het overkappingsdebat: wat bedoelen alle partijen precies met het overkappen van de ring? Burgemeester Janssens liet eerder deze week in zijn kaarten kijken. Volgende legislatuur kunnen we aan het overkappen van de ring beginnen, stelt hij, met in een eerste fase de gedeelten aan het Sportpaleis, in Borgerhout (bij de toegang tot het Rivierenhof) en aan de Singel bij Antwerp Expo. Opnieuw een belangrijke stap vooruit: op het hoogste Antwerpse politieke niveau worden al concrete plannen gesmeed over het hoe en wat.
Maar dan volgt de ontnuchtering. De burgemeester zegt in hetzelfde interview dat hij ervan uitgaat dat de politieke meerderheden in de Vlaamse regering en in het Antwerpse college zullen vasthouden aan dat andere plan: de aanleg van de Oosterweelverbinding.
Op 4 mei ll. gaven we al aan dat die Oosterweelverbinding net de doodsteek vormt voor het overkappen van de Antwerpse ring. Het is het een of het ander: wie wil overkappen, moet de Oosterweel schrappen. (Zie persbericht hieronder). We legden uitgebreid uit waarom dat zo was.
Kijken we concreet naar de drie zones die burgemeester Janssens aangeeft.
Graag vernemen we van de burgemeester hoe je de ring aan het Sportpaleis zal overkappen in combinatie met de zware koppeling van de Oosterweel aan die ring. Hij en wij weten dat de EU-regelgeving geen ondergrondse verkeerswisselaars in het TEN-netwerk (Trans-European Network) toelaat. Einde verhaal overkapping ring aan het Sportpaleis, dus.
Het is dan ook geen toeval dat in het Masterplan 2020 van de regering (met Oosterweelverbinding) vlak naast het Sportpaleis een autostrade met 19 baanvakken (incluis op- en afrittenstelsel) in openlucht getekend staat. De fameuze ‘paperclip’.
Daarentegen: zonder Oosterweelverbinding in die zone krijg je de ring er wél ingetunneld. Dat is het voorstel dat voorligt in het Meccanoplan van de actiegroepen. Slide 119 uit hun powerpoint ‘Masterplan Meccano’ is inmiddels een classic tijdens de druk bijgewoonde travelling road show van stRaten-generaal en Ademloos – vanavond om 20 uur vindt de achtste en laatste voorstelling op een maand tijd plaats (Parochiehuis St. Lambertus Twee Netenstraat 1 2060 Antwerpen).
Die slide toont waarover het gaat: open autostrade in Masterplan van regering versus overkapte autostrade in Meccanoplan (zie ook afbeelding in bijlage):

Eenzelfde verhaal voor zone 2 van de burgemeester: ook in Borgerhout zal  een ingetunnelde verkeerswisselaar onmogelijk blijken in combinatie met een Oosterweelverbinding die alle internationale vrachtverkeer op de ring verankert, binnen het TEN-netwerk.
Slide 74 uit dezelfde powerpointpresentatie over het Meccanoplan spreekt wat dit betreft boekdelen. Ze toont de verkeerssimulatie na oplevering van de Oosterweelverbinding. De simulatie is gemaakt door het Vlaams Verkeerscentrum. Kijk naar de kaart en stel zelf vast waar de verkeersstromen zich zullen bevinden na de miljardeninvestering in de Oosterweel. Inderdaad: nog steeds op de Antwerpse ring. In de diverse bypassen van de regering (Oosterweel, A102 en R11bis) rijdt nauwelijks verkeer:

Dat is geheel en al anders in het Meccanoplan, waar de bypassen wel degelijk werken en er bv. aan het Sportpaleis in 2020 tot 62% minder verkeer zal rijden in vergelijking met het scenario ‘niets doen’. Deze reductie van verkeer in combinatie met het niet bouwen van de Oosterweel in die zone levert de noodzakelijke onderbouw voor het overkappen van de Antwerpse ring aan het Sportpaleis.
Wanneer de Oosterweel er zou komen, zullen hooguit een paar korte zones van de Antwerpse ring overkapt kunnen worden. Een van die zones ligt aan de Expo/Singel.
Vandaar dat de burgemeester ook die plek aanwijst. Het is de enige plek in zijn verhaal die effectief overkapt zal kunnen worden. We zijn uiteraard voorstander. Maar een dergelijke korte overkapping maakt weinig uit voor het globale verhaal. Antwerpen heeft nood aan een niet-cosmetische overkapping, aan een project zoals de voorbije jaren werd uitgevoerd in Madrid. Dat project zit vervat in het Meccanoplan, en blijft een eeuwige illusie in het Oosterweelplan.
Het overkappen van de Antwerpse ring is prioritair in de zone tussen Berchem-station en de Groenendaallaan (Merksem). Daar liggen de zwaarst getroffen R1-zones, op het vlak van verkeersvolume, uitstoot, lawaai, gebrek aan open ruimte. Alle kaarten geven dit aan.
Op naar de derde fase in het overkappingsdebat dus: het schrappen van de Oosterweelverbinding. Liever vandaag dan morgen.
Manu Claeys en Peter Verhaeghe,
voor stRaten-generaal
(persbericht van 4 mei)
Persbericht stRaten-generaal
4 mei 2012
Oosterweelverbinding vormt doodsteek voor het overkappen van de Antwerpse ring
Omwille van EU-regelgeving kan Antwerpse ring enkel worden overkapt mits aanleg echte bypass (= Meccanotracé)
Het wordt tijd dat ook daarover klare wijn wordt geschonken
Gisteren stelde projectleider voor de Oosterweelverbinding Jaak Polen in het Vlaams parlement dat de overkapping van de Antwerpse ring technisch perfect uitvoerbaar is. Hij heeft gelijk. Ingenieurs weten al jaren dat het overkappen van de Antwerpse ring technisch haalbaar is. Anno 2012 kun je technisch makkelijk 5 tot 6 rijstroken snelweg intunnelen.
stRaten-generaal organiseerde reeds twee tunnelcongressen (november 2008 en maart 2012, zie bijgevoegde affiche) in het Antwerpse Provinciehuis, specifiek inzoomend op die technische haalbaarheid én op de medische en sociale wenselijkheid van het overkappen van de Antwerpse ring. Diverse buitenlandse sprekers kwamen telkens uitleg geven bij praktijkvoorbeelden in Europese steden waar reeds kilometers snelwegen werden ingetunneld.
Ingenieur Polen verwijst naar de Craeybeckxtunnel als Antwerpse praktijkvoorbeeld. Al in 2004 wees bewonersgroep BorgerhouDt van Mensen (zie cover bijgevoegde brochure) op deze lokale tunnel om de technische haalbaarheid van het overkappen van een snelweg met dergelijke overspanning te illustreren.
Technische haalbaarheid is niet het probleem in het overkappingsdebat. Het is belangrijk dat ingenieur Polen dat gisteren uitdrukkelijk bevestigde. Daarmee is alvast die discussie van de baan.
Het probleem is de geplande Oosterweelverbinding. Wat ingenieur Polen gisteren niet vermeldde is dat uitgerekend de Oosterweelverbinding het toekomstige overkappen van de Antwerpse ring definitief onmogelijk zal maken. Een en ander heeft te maken met EU-regelgeving die verbiedt dat je verkeerswisselaars van internationale snelwegen overkapt op plekken waar weefbewegingen plaatsvinden.
Vandaag is de Antwerpse ring onderdeel van het TEN. TEN staat voor Trans-European Network, het netwerk van internationale autostrades dat onder de Europese regelgeving valt. Voor nieuwe tunnels (langer dan 500 meter) of overkappingen binnen dat netwerk geldt EU-tunnelrichtlijn 2004/54/EG. Die schrijft voor dat het aantal rijstroken binnen de tunnel en in de 10-secondenzone (c. 200 meter) vlak voor de tunnel constant moet zijn. Het overkappen van de Antwerpse ring is technisch wel mogelijk, maar beantwoordt niet aan de EU-regelgeving. Dit wegens het hoge aantal op- en afritten en verkeerswisselaars (A12, E19, E313/E34), waardoor er bijna geen zones zijn op de Antwerpse ring die voor overkapping in aanmerking komen.
De EU-richtlijn geldt voor de Antwerpse ring zolang er geen alternatieve snelweg met TEN-categorisering is. Het Meccanotracé is zo’n alternatief dat doorgaand verkeer rond de stad voert. Na aanleg van deze bypass kan de huidige Antwerpse ring grotendeels hergecategoriseerd worden tot stedelijke expresweg voor bestemmingsverkeer. Dergelijke weg valt dan niet langer onder de EU-richtlijn.
Enkel met een echte bypass – lees: een Meccanotracé – kunnen we dus op termijn de Antwerpse ring overkappen, omdat pas dan de Antwerpse ring formeel gecatalogeerd zal kunnen worden als een nationale snelweg.
De Oosterweelverbinding verankert daarentegen de internationale verkeersstromen op de Antwerpse ring. Als gevolg daarvan zal de Antwerpse ring (wegens de opeenvolging van verkeerswisselaars + frequentie van op- en afritten) nooit nog beantwoorden aan de EU-regelgeving voor het overkappen van internationale snelwegen.
Bekijken we concreet eens de toekomstige situatie aan het Sportpaleis, na aanleg van de Oosterweelverbinding. De nieuwe verbinding zal ter hoogte van Merksem en Deurne worden gekoppeld aan de huidige ring. Aan het Sportpaleis zijn daartoe 2 x 6 rijstroken nodig + een op- en afrittencomplex van bijkomend 7 baanvakken (= fameuze paperclip). Deze verkeerswisselaar (verbinding tussen Oosterweel en huidige ring) kan niet overkapt worden onder de huidige EU-regelgeving. Bovendien maakt die zware koppeling het onmogelijk om de huidige ring onder het Albertkanaal door te laten gaan: de Oosterweeltunnels zitten er in de weg. Daar moet dus een viaduct komen + een verkeersturbine van 19 rijstroken.
Wanneer het Meccanotracé zou worden aangelegd, is dergelijke zware verkeerswisselaar in Merksem en Deurne niet aan de orde. Bovendien zou in dat geval veel doorgaand verkeer wegblijven van deze zone (blijkens studies van Transport & Mobility Leuven tussen 45 en 62%), aangezien een bypass is voorzien. Beide factoren zorgen ervoor dat ter hoogte van het Sportpaleis dan slechts maximaal 2 x 4 rijstroken nodig zijn, wat makkelijk overkapbaar is, zowel technisch, budgettair als qua EU-regelgeving.
Ingenieurs weten al jaren dat de koppeling van het BAM-tracé aan de huidige ring het overkappen van de ring ter hoogte van Merksem, Deurne en Borgerhout definitief onmogelijk maakt. Wij plaatsen daar tegenover: bij keuze voor het Meccanotracé wordt een overkapping aan het Sportpaleis en ter hoogte van het Albertkanaal evident. Dat weet de stedelijke planningsdienst al enkele jaren.
Gelijkaardige analyses gaan op voor de zones van de Antwerpse ring tussen Borgerhout en Berchem.
Het debat over de Antwerpse overkapping handelt dus niet over de technische haalbaarheid, wel over de EU-regelgeving inzake het intunnelen van snelwegen.
Wie a zegt moet b zeggen, vinden we. Of zoals we half februari al in een persbericht schreven: Wie pro een wezenlijke overkapping van de Antwerpse ring is, is per definitie ook pro het Meccanotracé. Wie vasthoudt aan het BAM-tracé, maakt meteen ook een noodzakelijke en ambitieuze overkapping van de ring onmogelijk.
Het ware goed voor het debat indien ingenieur Polen – en bij uitbreiding de politieke pleitbezorgers van de Oosterweelverbinding – ook daarover klaarheid zouden scheppen. Want zeggen dat het overkappen van de Antwerpse ring technisch uitvoerbaar is, maar tegelijk aankondigen dat we in 2015 kunnen beginnen met de Oosterweelverbinding getuigt van volksbedrog en zelfs cynisme.
Noot:
Als lid van BorgerhouDt van Mensen bepleitte een van de ondergetekenden (Manu Claeys) al in 2004 het substantiële overkappen van de Antwerpse ring. Begin 2004 schreef hij er een gedocumenteerd essay over (‘Herwonnen stad’).
De motieven zijn inmiddels gekend. Met 300.000 voertuigen per dag is de Antwerpse ring een van de drukste snelwegdelen van Europa. Met een aandeel van 24% vrachtwagens per dag is de ring ook een heuse camionbaan dwars door de stad, met alle gevolgen van dien voor de lokale leefkwaliteit. De Antwerpse ring is een open riool vlak naast de dichtstbevolkte en sociaal meest achtergestelde wijken van Vlaanderen: Stuyvenberg, den Dam, Kronenburg, oud-Borgerhout, Conforta, Luchtbal … Het overkappen van de Antwerpse ring zal er niet enkel overlast (lawaai, uitstoot) weghalen voor de vlakbij gelegen woonwijken, maar ook noodzakelijke nieuwe parkruimte en stadsuitbreidinggebieden creëren.
Antwerpen groeit gestaag, vorig jaar nog met achtduizend inwoners. De druk op de ruimte neemt navenant toe. Prognoses wijzen uit dat tussen vandaag en 2025 er 100.000 Antwerpenaren bijkomen. Waar zullen we deze mensen huisvesten als we de ring niet saneren? Waar vinden we de broodnodige nieuwe open ruimte voor sport, onderwijs, kinderopvang en spel? Nu al plant de stad Antwerpen bijna alle nieuwe woonuitbreidingsgebieden vlakbij de ring. Dat is uiteraard een heilloze en onrealistische piste, gezien de EU-normering voor het wonen vlakbij drukke verkeersaders.
In het jaar waarin BorgerhouDt van Mensen het overkappen van de Antwerpse ring agendeerde, begon men in Madrid aan dergelijke operatie. In 2003 besliste men om de zuidelijke ring te overkappen. In 2004 startten de werken. In 2008 werden de tunnels opgeleverd. In 2011 werd het park bovenop de kilometerslange snelwegtunnels ingehuldigd. Begin vorige maand (april 2012) ging Manu Claeys er met zijn gezin wandelen. Voor een fotoverslag, zie:
https://picasaweb.google.com/105530966600959350540/MadridRioOverkappingCalle30
Je moet het gezien hebben om het te geloven.
Tot eind mei nog organiseren stRaten-generaal en Ademloos infosessies over het Meccanotracé en het overkappen van de Antwerpse ring. Voor de kalender: zie website www.ademloos.be.
Voor stRaten-generaal, Manu Claeys en Peter Verhaeghe