24 januari 2012 / Een overkapping is behalve een fantastisch idee vooral een noodzaak, gelet op de negatieve impact van de huidige ring en op het grote ruimtebeslag ervan in volle stad. Om het idee te realiseren is nood aan een echte bypass rond de stad (het Meccanotracé), waardoor de huidige ring het statuut van stedelijke expresweg kan krijgen. De komst van de Oosterweelverbinding bemoeilijkt slechts het overkappen van de ring, om de vermelde redenen. Elke overkappingsstudie zal dit uitwijzen. Binnenkort heeft de burgemeester dergelijke studie in handen. Hopelijk trekt hij dan de juiste conclusie en laat hij het BAM-tracé schrappen…
Burgemeester Janssens in Trio (Klara) op 21 januari 2012:
‘Het overkappen van de ring is een fantastisch idee. Ik denk dat iedereen het daarover eens is. Alleen is het makkelijker om het idee te hebben dan om het te realiseren, om technische, Europese en financiële redenen’
stRaten-generaal:
‘Een overkapping is behalve een fantastisch idee vooral een noodzaak, gelet op de negatieve impact van de huidige ring en op het grote ruimtebeslag ervan in volle stad. Om het idee te realiseren is nood aan een echte bypass rond de stad (het Meccanotracé), waardoor de huidige ring het statuut van stedelijke expresweg kan krijgen. De komst van de Oosterweelverbinding bemoeilijkt slechts het overkappen van de ring, om de vermelde redenen. Elke overkappingsstudie zal dit uitwijzen. Binnenkort heeft de burgemeester dergelijke studie in handen. Hopelijk trekt hij dan de juiste conclusie en laat hij het BAM-tracé schrappen.’
Het voorbije weekend maakte minister Annemie Turtelboom bekend dat ze opkomt bij de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen. Terecht schreven diverse commentatoren dat de media het nu niet meer kunnen maken om de politieke strijd in Vlaanderens grootste stad te herleiden tot een duel. Met een pleiade van sterke lijsttrekkers kan de campagne bovendien ‘gaan over wat er met de stad moet gebeuren eerder dan wie het schoonste postje krijgt’ – dixit Luc van der Kelen. Er dient zich alleszins een boeiende, inhoudelijke verkiezingsronde aan.
Tijdens hetzelfde weekend legde burgemeester Patrick Janssen in het radioprogramma Trio een uur lang uit wat volgens hem met zijn stad moest gebeuren. Een van de dingen waarover hij het had was het idee om de Antwerpse ring te overkappen. Een fantastisch idee, noemde hij het, en dat iedereen het minstens daarover eens is. De meeste politieke partijen zijn stilaan inderdaad gewonnen voor een dergelijke ingreep. Met 300.000 voertuigen per dag is de Antwerpse ring een van de drukste snelwegdelen van Europa. Met een aandeel van 24% vrachtwagens per dag is de ring ook een heuse camionbaan dwars door de stad, met alle gevolgen van dien voor de lokale leefkwaliteit.
Het overkappen van het grootste deel van de Antwerpse ring zou niet enkel overlast (lawaai, uitstoot) weghalen voor de vlakbij gelegen woonwijken, maar ook noodzakelijke nieuwe stadsruimte creëren. Antwerpen groeit gestaag, vorig jaar nog met achtduizend inwoners. De druk op de ruimte neemt navenant toe. Prognoses wijzen uit dat tussen vandaag en 2025 er 100.000 Antwerpenaren bijkomen Waar zullen we deze mensen huisvesten als we de ring niet saneren?
Voor het overkappen van de ring ziet de burgemeester drie te nemen hordes: technisch, financieel en reglementair. Dat zijn inderdaad de belangrijkste factoren. Wat hij niet in het radio-interview vermeldt is dat bij elk van die factoren een keuze voor het BAM-tracé of het Meccanotracé telkens het cruciale verschil uitmaakt. Wie vasthoudt aan het BAM-tracé, maakt meteen ook een ambitieuze overkapping van de ring onmogelijk. We stellen het debat bij deze op scherp.
1. Technisch
De Oosterweelverbinding (BAM-tracé) zal ter hoogte van Merksem en Deurne worden verbonden met de huidige ring. Aan het Sportpaleis zijn daartoe 2 x 6 rijstroken nodig (= fameuze paperclip). Een dergelijke breedte overkappen is moeilijk (en duur). Bovendien maakt die zware koppeling het onmogelijk om de huidige ring onder het Albertkanaal door te laten gaan: de Oosterweeltunnels zitten er in de weg.
Wanneer het Meccanotracé zou worden aangelegd, is dergelijke zware verkeerswisselaar in Merksem en Deurne niet aan de orde. Bovendien zou in dat geval veel doorgaand verkeer wegblijven van deze zone, aangezien een bypass is voorzien. Beide factoren zorgen ervoor dat ter hoogte van het Sportpaleis dan slechts 2 x 3 rijstroken nodig zouden zijn, wat makkelijk overkapbaar is.
Wanneer wordt beweerd dat het overkappen van de ring technisch een uitdaging is, wordt dus eigenlijk gezegd: het overkappen van de ring in combinatie met de Oosterweelverbinding. Bij keuze voor het Meccanotracé, daarentegen, wordt alvast een overkapping aan het Sportpaleis en ter hoogte van het Albertkanaal evident. Dat weet de stedelijke planningsdienst al enkele jaren.
2. Europese regelgeving
In het radio-interview merkt de burgemeester terecht op: ‘
Wanneer je tot het zogenaamde TEN-netwerk behoort van autostrades in Europa, en de ring hoort daartoe, en er is niet echt een alternatief op dit moment voorhanden, zijn er heel wat technische regels over hoeveel op- en afritten mogen er zijn in een ondertunnelde oplossing.
TEN staat voor Trans-European Network, het netwerk van internationale autostrades dat onder de Europese regelgeving valt. Voor nieuwe tunnels (langer dan 500 meter) of overkappingen binnen dat netwerk geldt EU-tunnelrichtlijn 2004/54/EG. Die schrijft voor dat het aantal rijstroken binnen de tunnel en in de 10-secondenzone (c. 200 meter) vlak voor de tunnel constant moet zijn. Dat maakt het overkappen van de Antwerpse ring quasi onmogelijk, omdat er wegens het hoge aantal op- en afritten bijna geen zones zijn op de Antwerpse ring die hieraan beantwoorden.
Die EU-richtlijn geldt voor de Antwerpse ring zolang er geen alternatieve snelweg met TEN-categorisering is. Het is wat cynisch van de burgemeester om te stellen dat er ‘niet echt een alternatief voorhanden is’, want het Meccanotracé is zo’n alternatief dat doorgaand verkeer rond de stad voert. Na aanleg van deze bypass kan de huidige Antwerpse ring grotendeels hergecategoriseerd worden tot stedelijke expresweg voor bestemmingsverkeer. Dergelijke weg valt dan niet langer onder de EU-richtlijn.
In Madrid begrepen ze dit al in 2003: stedelijke snelwegen die niet onder het TEN-netwerk vallen kunnen makkelijk overkapt worden. De toenmalige burgemeester maakte daarvan de inzet van zijn verkiezingscampagne. Minder dan tien jaar later is ongeveer de helft van de ‘kleine ring’ M30 (= tientallen kilometers) overkapt, tot grote vreugde van de Madrilenen.
De Oosterweelverbinding zal het internationale verkeer op de Antwerpse ring verankeren. Ook op het vlak van regelgeving blijkt het BAM-tracé dus het grootste obstakel voor het overkappen van de ring. Wie hoopt op een overkapping, gaat daarom best voluit voor het
Meccanotracé. Voorlopig keert de burgemeester de zaken om door met een keuze voor het BAM-tracé alle verkeer in de stad te houden en vervolgens te zeggen dat de EU-regelgeving het overkappen moeilijk maakt.
Pro memorie. In 2004 legde Borgerhout van Mensen het overkappen van de ring op tafel, een jaar later schoof stRaten-generaal de eerste snelwegtangent rond de stad naar voor als alternatief voor de Oosterweelverbinding. Toen reeds beseften we dat overkapping en tangenten één verhaal vormden en dat het BAM-tracé de doodsteek zou betekenen voor de overkappingsambitie. De tangenten maken de overkapping mogelijk. De overkapping maakt de tangenten noodzakelijk.
3. Financieel
Hoe smaller de te overkappen snelweg, hoe goedkoper de overkapping. Bij het streven naar een overkapping is het dus ook kwestie om het aantal rijstroken op de ringweg tot een minimum te beperken. Lees: het verkeersvolume naar beneden te halen d.m.v. een volwaardige bypass rond de stad in plaats van een Oosterweelverbinding die verkeersstromen opnieuw naar de ring voert.
Ook hier scoort het Meccanotracé beter, aangezien het tracé meer verkeer weghoudt van de huidige ring en omdat geen zware verkeerswisselaars nodig zijn in Merksem en Deurne. Bovendien creëert het Meccanotracé de condities om tussen Berchem-station en Merksem-Groenendaallaan een verbod in te voeren voor vrachtverkeer, waardoor de tunnels technisch nog eenvoudiger kunnen worden, o.a. op het vlak van rijstrookbreedte, op- en afritten en tunnelhoogte. Dat alles haalt de factuur naar beneden.
In het radiointerview zegt burgemeester Janssens: ‘Het was een historische fout om van de afgebroken Brialmontvesting destijds geen groot park te maken.’ Door de huidige ring te vervolmaken met het BAM-tracé dreigt hij nu echter zelf de volgende historische fout te maken, ook financieel. De stad Antwerpen moet 177 miljoen euro bijdragen aan de financiering van de Oosterweelverbinding. De Antwerpse haven draagt nog eens eenzelfde bedrag bij. Met dat geld kun je al bijna drie kilometer ring overkappen.
Wees slim en voortuitziend, zouden we zeggen. Een euro kun je maar één keer investeren. Reserveer die bedragen alvast voor de overkapping i.p.v. voor de volgende historische fout. En besef dat het overkappen van de ring ook leidt tot meerwaarden op en rond de zone van de huidige ring. Concreet stellen we voor dat na overkapping van de ring 20% van het gewonnen gebied (146 hectaren) ontwikkeld wordt als stadsuitbreidingsgebied. De meerwaarde op 33 hectaren bouwgrond kun je meteen weer investeren in de financiering van de overkapping. Dat is wat men in Hamburg doet bij het overkappen van de A7 in volle stadscentrum. De spade daarvoor gaat dit jaar in de grond. Met Spoor Noord kent Antwerpen overigens een prima voorbeeld van dergelijke interne financiering van ontwikkelingskosten: de transformatie van spoorwegemplacement naar park werd budgettair mogelijk door het vastgoedrendement van een deel van het gebied in te brengen.
Manu Claeys en Peter Verhaeghe, voor stRaten-generaal